Aan de keukentafel komen kennis en vertrouwen bij elkaar

Dit artikel is afkomstig uit de publicatie ‘Veranderkracht, leren van natuurinclusieve pioniers’ van het Collectief Natuurinclusief

Dit artikel is afkomstig uit de publicatie ‘Veranderkracht, leren van natuurinclusieve pioniers’ van het Collectief Natuurinclusief.
De verhalen in dit magazine laten zien wat er mogelijk is als mensen hun schouders zetten onder verandering. Gedreven professionals uit allerlei sectoren delen hoe zij samenwerken met de natuur als een bondgenoot.

Jetske de Boer (Aeres) en Simone Sauren (Yuverta) reflecteren aan het eind van het magazine op de artikelen. Samengevat: veranderkracht zit niet alleen in de pionier maar ook in het systeem eromheen. Juist daarom zijn deze verhalen zo leerzaam voor onderwijsontwikkelaars, beleidsmakers, studenten en ondernemers.

Lees hier de hele publicatie

Tekst & foto’s: Mirjam Kuggeleijn

Bijschrift hoofdfoto: Harm Kossen bij een van de akkers die zij in beheer hebben

Harm Kossen groeide op tussen de weidevogels van het Ilperveld, vlakbij Amsterdam, en heeft sindsdien een diepe verbondenheid met natuur en landbouw. “Ik ben een geluksvogel dat ik dit werk mag doen.”

Niet controversieel

“Agrarisch natuurbeheer biedt boeren verschillende voordelen”, vertelt Harm enthousiast. “Bloemrijke akkers bevorderen niet alleen de biodiversiteit, maar zorgen ook voor een gevarieerd bouwplan en natuurvriendelijke teelt- en oogstmethoden. Kruidenrijke graslanden dragen bij aan een gezondere bodem, veerkrachtiger gewassen en gezondere koeien. En knotbomen en heggen bieden niet alleen voedsel en schuilplaatsen voor dieren, maar maken ook het landschap mooier.”

Harm Kossen

Voor boeren betekent het niet alleen meer natuur, maar ook risicospreiding. "Als een boer met ons een beheerovereenkomst afsluit, weet hij dat hij een deel van zijn inkomsten heeft verzekerd, zelfs bij tegenvallende oogsten door extreme weersomstandigheden. Dat geeft meer rust en stabiliteit."

De vergoedingen helpen boeren om de eerste stappen te kunnen zetten bij het behouden van biodiversiteit. "Het mooie is dat agrarisch natuurbeheer niet controversieel is", vertelt Harm. "Het wordt van links tot rechts omarmd als een positief onderdeel van de landbouwtransitie." Wat zeker meehelpt is dat de coöperatie is opgericht vanuit de boeren zelf.

In gesprek

Voordelen genoeg dus, maar toch is het gesprek met de boer essentieel bij het stimuleren van agrarisch natuurbeheer. De veldmedewerkers van Natuurrijk Limburg zijn hierin de belangrijkste schakel. Zij zitten letterlijk aan de keukentafel bij de boeren. "Dat persoonlijke contact is goud waard", zegt Harm. "In een zaaltje kennis overdragen werkt vaak veel minder goed. Aan de keukentafel en op het land wordt samen gekeken naar wat mogelijk is en hoe dat past binnen de bedrijfsvoering van de boer." Dit vraagt om veldmedewerkers die niet alleen ecologisch onderlegd zijn, maar ook landbouw begrijpen én kunnen inspelen op de economische realiteit van boeren.

De beste veldmedewerker

Een goede veldmedewerker is meer dan alleen een expert in natuurbeheer. "Je moet een brede blik hebben", zegt Harm. "Ecologie, landbouwkunde én sociologie, dat is de basis. Maar minstens zo belangrijk is je houding: je moet stevig in je schoenen staan, een weerwoord durven bieden en tegelijk nieuwsgierig blijven. De perfecte veldmedewerker is iemand die mens en natuur begrijpt, niet snel opgeeft en met beide benen in de praktijk staat."

"Als je na jaren van hard werken weer vogels ziet terugkeren, dan weet je dat je iets goed doet"

‘Het vraagt ook om een flinke dosis empathie en levenswijsheid. "Als je met boeren wilt werken, moet je niet alleen over vogels willen praten, maar ook begrijpen hoe een landbouwmachine werkt of gewoon kunnen luisteren naar persoonlijke verhalen. Je moet openstaan voor alle perspectieven en vooral niet te betweterig zijn. Dat laatste zijn boeren echt allergisch voor.”

Regeldruk

Niet alles aan het werk is romantisch. Papierwerk en regelgeving zijn ook een belangrijk onderdeel. "We hebben in de beginjaren zelfs bijna faillissement moeten aanvragen door een weeffout in de subsidieregeling", herinnert Harm zich. "Maar dat soort uitdagingen horen erbij en ook daarin leren we van elkaar." Gelukkig is de weeffout samen met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) en de provincie opgelost. Dit heeft niet alleen vertrouwen hersteld, maar ook een sterke basis gelegd voor verdere samenwerking. Natuurrijk Limburg heeft zich sindsdien ontwikkeld tot een betrouwbare partner voor zowel boeren als overheden.

Motivatie

Na een paar dagen papierwerk gaat Harm graag weer op pad, de boer op. Hij vertelt over een boer in Zuid-Limburg die na jaren van intensief beheer plots weer patrijzen op zijn land zag. "Dat was zo mooi om te zien. Als je na jaren van hard werken weer deze vogels ziet terugkeren, dan weet je dat je iets goed doet. Dat is wat ons elke dag weer motiveert."